گزارشی از افزایش حضور هنرمندان در امور خیریه

در سال‌های اخیر بسیاری از هنرمندان به عنوان فعال اجتماعی در شبکه‌های مجازی نظیر اینستاگرام، توییتر و کانال‌های تلگرامی به انواع مختلف فعالیت می‌کنند. این در حالی است که پیش از این تعداد محدودی از سینماگران در قالب سفیر و با تشکیل خیریه به مردم معرفی شده بودند. در واقع می‌توان گفت در حال حاضر شبکه‌های اجتماعی مجرای ارتباطی را میان چهره‌های معروف و مشهور ایجاد کرده است. فارغ از اینکه سازماندهی کمک‌های مردمی از این طریق تا چه اندازه مثمر ثمر است، اعتماد مردم به چهره‌ها قابل چشم پوشی نیست. نمونه این روند را می‌توان در حرکت‌های خودجوش مردم به کمک هنرمندان در زلزله‌های اخیر و سقوط هواپیما تهران- یاسوج مشاهده کرد. 
هنرمندانی که سفیر شدند
از جمله هنرمندانی که سال‌هاست در امور خیریه فعالیت دارند، می‌توان به مهتاب کرامتی به عنوان سفیر یونیسف و همچنین فعالیت او در کمپین هنرمندان برای روز درختکاری، برنامه‌های خیریه بازارچه‌های نوروزی، جشنواره‌های خوراکی خیریه‌ای با عنوان «با دستان کوچک خانه‌ای بزرگ بسازیم»، فعالیت در هفته جهانی تغذیه با شیر مادر و همکاری با یونیسف در راستای حمایت از حقوق کودکان در خاورمیانه و شمال، نیوشا ضیغمی سفیر انجمن حامیان کودکان کار و خیابان، الهام حمیدی و پوریا سفیران خیریه «روشنای امید»، آتیلا پسیانی سفیر انجمن خیریه کودکان نقص ایمنی، کتایون ریاحی موسس خیریه «کمک»، بهرام رادان اولین سفیر ایرانی برنامه جهانی غذا در مبارزه علیه گرسنگی، مهناز افشارسخنگوی کمپین «بدسرپرست تنهاتر است» و حمید فرخ‌نژاد  سفیر حسن‌نیت بیماری‌های نادر اشاره کرد. همچنین در سال‌های اخیر بازیگران دیگری نظیر لیلا بلوکات، الهام پاوه نژاد، نیکی کریمی، الهام حمیدی و... به این گروه اضافه شدند. ضمن اینکه همانطور که اشاره شد اینستاگرام به مثابه تریبونی برای دعوت هنرمندان در امور خیریه عمل می‌کند. از دیگر فعالیت‌های مرسوم در سینما اختصاص بخشی از درصد فروش فیلم به امور خیریه است که در ادامه به نمونه هایی از آن‌ها می‌پردازیم. 
فیلم‌هایی که عواید فروششان صرف امور خیریه شد
محمدحسین لطیفی، کارگردان سریال‌هایی مانند «وفا» و «صاحبدلان» بعد از تولید فیلم سینمایی «روز سوم»، همراه با تهیه‌کنندگان این فیلم علیرضا جلالی و حمید آخوندی تصمیم گرفتند بخشی از عواید فیلم را به راه‌اندازی یک موسسه خیریه اختصاص دهند. اینگونه موسسه «روز سوم» در سال ۸۸ از سازمان بهزیستی مجوز فعالیت گرفت و آغاز به کار کرد. هدف این موسسه کمک به تحصیل دانش‌آموزان و دانشجویان بی‌سرپرست و بد سرپرست تا مقطع لیسانس است. همزمان با اکران فیلم « به قید شرط» مدیرعامل انجمن حمایت از زندانیان مرکز از اکران این فیلم با هدف جمع آوری کمک‌های خیران برای حمایت از خانواده زندانیان در سینما چارسو خبر داد. این انجمن بیش از ۵ هزار خانواده زندانی را تحت پوشش دارد که رسیدگی به وضع معیشتی این خانواده‌ها در نبود سرپرست خانواده با حمایت نیکوکاران مرتبط با انجمن انجام می‌شود. لازم به ذکر است که فیلم «آزاد به قید شرط» به زندگی یک زندانی محکوم به ۲۰ سال حبس اختصاص دارد که پس از تحمل ۱۰ سال حبس به صورت مشروط آزاد می‌شود و پس از آزادی، زندگی وی و خانواده اش دستخوش مسائل مختلف می‌شود. چندی پیش مستانه مهاجر تهیه کننده فیلم اسرافیل در اکران خصوصی فیلم اعلام که بخشی از عواید فروش را به آزادی زندانیان اختصاص خواهند داد. مهاجر در توضیحات بیشتر توضیح می‌دهد: «از آغاز اکران «اسرافیل» نیت کردیم که بخشی از عواید فروش این فیلم را به آزادسازی زندانیان زن اختصاص دهیم که یک زن زندانی ۵۶ ساله که برای خرج بیماری سرطان همسرش وام بانکی گرفته بود به دلیل ناتوانی در پرداخت سال ۹۳ به زندان رفته بود که خوشبختانه پول پرداخت این وام تهیه شد و این زن آزاد شد. مستند «صفر تا سکو» به تهیه کنندگی مهتاب کرامتی و منیژه حکمت و کارگردانی سحر مصیبی که روایت از زندگی خواهران منصوریان، قهرمانان ووشو را به تصویر کشیده بود، همزمان با زلزله سر پل ذهاب به اکران عمومی درآمد. در همین جریان مهتاب کرامتی در مراسم اکران خصوصی این فیلم اعلام کرد که ۱۰درصد از فروش هفته اول فیلم به زلزله زدگان سرپل ذهاب تقدیم می شود. 
با نگاهی گذرا به روند حرکت‌های این چنینی پر واضح است که هنرمندان بیش از پیش به عنوان بازوی کمکی فعالان اجتماعی و خیریه‌ها به ترغیب مردم برای شرکت در امور خیریه فعالیت دارند. بنابراین در گفت‌و‌گو با یک جامعه شناس فرصت‌ها و تهدید‌هایی که هنرمندان می‌تواند در انجام امور خیریه ایجاد کنند را بررسی کردیم.
مردم به ریش سفیدها بیشتر اعتماد دارند
امان الله قرائی مقدم استاد دانشگاه و جامعه شناس حضور جمع کثیری از سینماگران در فعالیت‌های خیریه‌ای را اینگونه تحلیل می‌کند: « از نظر جامعه شناسی وقتی اعتماد عمودی به نسبت اعتماد افقی که هر دو بزرگ‌ترین عنصر سرمایه اجتماعی است، کم می‌شود، شاهد حضور معتمدین مردم در عرصه فعالیت‌های اجتماعی هستیم. بنابراین عدم اعتماد یا کمرنگ شدن اعتماد بین مردم و مسئولان دلیل اصلی حضور پررنگ‌تر چهره‌ها است. جامعه شناسان بعد از دهه 20 میلادی عنوان کردند که سرمایه جوامع تنها سرمایه طبیعی نیست بلکه سرمایه اجتماعی پیوند دهنده است. در همین راستا یکی از مهم‌ترین وجوه سرمایه اجتماعی همدلی، همزبانی، انسجام و از همه مهم‌تر اعتماد است. در حال حاضر اعتماد عمومی میان مردم و مسئولان نخ نما شده است. به دلیل اینکه آنچه گفتند عمل نشده است. تزویر، ریا و دروغ مردم را دلزده کرده است. در نتیجه کسانی که میان مردم آبرو دارند از قدیم الایام در ایران معتمدان و ریش سفیدان اداره کننده اصلی بودند. در آن زمان مرحوم تختی برای جمع‌آوری کمک‌های مردمی داوطلب شدند. در زلزله کرمانشاه هم دیدیم چهره‌های هنر، ورزشی و فرهنگی امین مردم بودند. در اصطلاح جامعه شناسی به این اتفاق تلقین وجه می‌گوید. یعنی افراد به تدریج بر اثر تصور مردم از محبوبیت و اعتمادشان مورد وصول قرار می‌گیرند. البته این روند در تمام دنیا من جمله آمریکا جریان دارد. به عنوان مثال در جنگ جهانی دوم نیز آمریکا در انتخابات و جمع‌آوری کمک‌های مردمی از چهره‌هایی نظیر الویس پریسلی و مایکل جکسن استفاده کردند.»
قرائی مقدم در پاسخ به اینکه آیا حرکت‌های خودجوش نیاز به سازماندهی‌های دولتی دارند، بیان می‏کند: «مشکل در عدم اعتماد مردم است. به محض اینکه یک سازمان دولتی در صدر امور قرار بگیرد، مردم همکاری نمی‌کنند. بنابراین باید در رسانه‌ها مددکاری سازمان‌ نیافته را ترویج دهیم. همانطور که در ایران پیش از انقلاب‌ هم دانشگاه‌هایی کرمان، سبزوار و بسیاری از مدارس را مردم خیر ساختند. باید بدانیم مددکاری سازمان یافته هرگز مورد اعتماد عموم نخواهد بود. چراکه ریشه فرهنگی ما به مددکاری‌های سازمان نیافته عادت دارد.»